وریستور : انواع و کاربردها

وریستور ها (Varistors) از جمله قطعات الکترونیکی پرکاربرد هستند که وظیفه اصلی آن‌ها محافظت از مدارها در برابر ولتاژهای بیش از حد یا نوسانات ناگهانی ولتاژ است. این قطعات به‌ویژه در برابر ضربه‌های ولتاژی و پیک‌های ولتاژ سریع عملکرد بسیار مؤثری دارند. انواع مختلفی از وریستورها با توجه به ولتاژ کاری، توان و ویژگی‌های فنی خاص موجود است که در اینجا به معرفی برخی از آن‌ها می‌پردازیم.

1. وریستور اکسید فلزی (MOV – Metal Oxide Varistor)

وریستورهای اکسید فلزی رایج‌ترین نوع وریستور هستند که برای محافظت از مدارهای الکترونیکی در برابر نوسانات ولتاژ و ولتاژهای گذرا استفاده می‌شوند. این نوع وریستورها معمولاً در منابع تغذیه، محافظ‌های ولتاژ، و تجهیزات خانگی و صنعتی به‌کار می‌روند. یکی از ویژگی‌های برجسته MOVها این است که پس از افزایش ولتاژ ناگهانی، مقاومت آن‌ها به‌طور ناگهانی کاهش می‌یابد و ولتاژ اضافی را خنثی می‌کنند.

2. وریستور سرامیکی

وریستورهای سرامیکی از موادی بر پایه سرامیک ساخته شده‌اند و برای کاربردهایی با نیاز به پاسخ سریع در برابر تغییرات ولتاژ مناسب هستند. این وریستورها معمولاً در مدارهای با ولتاژ پایین یا میان‌ولتاژ استفاده می‌شوند. مقاومت بالای سرامیک در برابر تغییرات دمایی، این نوع وریستور را به انتخابی مناسب برای مدارهای حساس تبدیل می‌کند.

3. وریستور ولتاژ بالا

این نوع وریستورها برای کاربردهایی طراحی شده‌اند که نیاز به محافظت در برابر ولتاژهای بسیار بالا دارند، مانند سیستم‌های توزیع برق، تجهیزات صنعتی، و شبکه‌های مخابراتی. وریستورهای ولتاژ بالا می‌توانند ولتاژهای چندین هزار ولت را کنترل کنند و از آسیب به دستگاه‌های حساس جلوگیری کنند.

4. وریستور SMD (Surface Mount Device)

وریستورهای SMD به دلیل طراحی کوچک و مناسب برای نصب بر روی بردهای مدار چاپی (PCB)، در دستگاه‌های الکترونیکی کوچک مانند تلفن‌های همراه، لپ‌تاپ‌ها و دستگاه‌های هوشمند استفاده می‌شوند. این نوع وریستورها علاوه بر محافظت مدار در برابر ولتاژهای گذرا، فضای کمی اشغال می‌کنند و برای مدارهای با چگالی بالا بسیار مناسب‌اند.

5. وریستورهای تک‌محور (Unidirectional Varistors)

وریستورهای تک‌محور به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که تنها در یک جهت قادر به پاسخ به تغییرات ولتاژ هستند. این نوع وریستورها معمولاً در مدارهایی استفاده می‌شوند که ولتاژهای ناهمگون و غیریک‌نواخت دارند. آن‌ها می‌توانند به‌طور مؤثری از مدار در برابر ولتاژهای ناگهانی و گذرا محافظت کنند.

6. وریستورهای چندمحور (Bidirectional Varistors)

وریستورهای چندمحور قادرند در هر دو جهت ولتاژ ورودی پاسخ دهند. این نوع وریستورها برای کاربردهایی مناسب هستند که نیاز به حفاظت در برابر نوسانات ولتاژ در هر دو جهت مثبت و منفی دارند. از وریستورهای چندمحور بیشتر در محافظ‌های برق و مدارهای حساس استفاده می‌شود.

کاربردهای وریستورها:

• محافظت از مدارهای الکترونیکی در برابر نوسانات ولتاژ و پیک‌های ولتاژ
• استفاده در منابع تغذیه، شارژرها و باتری‌ها
• به‌کارگیری در سیستم‌های مخابراتی و صنعتی برای جلوگیری از آسیب به تجهیزات
• کاربرد در سیستم‌های حفاظتی برق و محافظ‌های ولتاژ خانگی و صنعتی